Is legaliseren de oplossing?

De aanpak van drugshandel en gerelateerd geweld staat ter discussie. Sommige mensen vinden 'the war on drugs' niet effectief en pleiten voor een andere koers, zoals het legaliseren en reguleren van drugs. Maar is legaliseren van harddrugs ook echt een oplossing voor het drugsgeweld? Wat weten we hierover? En waar moet je dan allemaal over nadenken?

Wat wordt bedoeld met legaliseren en reguleren van drugs? 
Legaliseren betekent dat het produceren, verhandelen, verkopen én gebruiken van harddrugs legaal wordt. Reguleren gaat vervolgens over welke regels er daarna gelden, zoals waar je drugs mag (ver)kopen, wat de samenstelling is en hoe de overheid daarop controleert.

Wat is het huidige beleid in Nederland voor soft- en harddrugs? 
Nederland kent een gedoogbeleid voor softdrugs. Voor harddrugs houdt de politie rekening met gebruikershoeveelheden. Als je wordt aangehouden met een kleine hoeveelheid harddrugs, krijg je geen straf of boete. Daarnaast is drugsgebruik in Nederland niet strafbaar. Gebruikers kunnen dus altijd op hulp rekenen. De productie en handel in harddrugs is echter illegaal en dus strafbaar.

Welke wet- en regelgeving is nodig voor het legaliseren en reguleren van drugs? 
Als drugs worden gelegaliseerd en gereguleerd, moeten ze aan verschillende wettelijke voorwaarden voldoen. Er worden eisen gesteld aan de manier van produceren en de samenstelling en de kwaliteit. Er mogen bijvoorbeeld niet zomaar allerlei stoffen bij gestopt worden, wat in het illegale circuit nu wel gebeurt. Criminelen voegen bijvoorbeeld anti-wormmiddel of pijnstillers toe aan cocaïne, om meer geld te kunnen verdienen. Daarnaast moet wettelijk geregeld worden wie drugs mogen fabriceren en verkopen en aan wie en in welke hoeveelheden de drugs verkocht gaan worden.

Wat is de invloed van reguleren op de prijs van drugs? 
Door de wettelijke voorwaarden en mogelijke belastingen zullen 'legale' drugs zeer waarschijnlijk duurder zijn dan illegale drugs. Een deel van de gebruikers zal bereid zijn om een hogere prijs voor veiligere drugs te betalen, waardoor de risico’s op gezondheidsschade in de samenleving afnemen.  Maar omdat gereguleerde drugs duurder zijn, blijft er vrijwel zeker een omvangrijke zwarte markt bestaan waar goedkopere drugs worden aangeboden. Een zwarte markt die nu zorg voor veel drugsgeweld in de stad. Legale drugs zorgen er dus niet automatisch voor dat het geweld in de stad verdwijnt.

Kan Nederland zelfstandig besluiten om drugs te legaliseren? 
Nederland is gebonden aan Europese wet- en regelgeving en meerdere internationale verdragen die legalisering momenteel onmogelijk maken. Nederland zou dus uit deze verdragen moeten stappen, wat aanzienlijke gevolgen voor de samenleving kan hebben. Bovendien zijn de omliggende landen tegenstanders van legalisering. Ook in Nederland is er weinig draagvlak voor legalisering. Dit maakt het dus onwaarschijnlijk dat de verdragen aangepast gaan worden om legalisering mogelijk te maken. Internationale verdragen bieden wel mogelijkheid tot experimenteren met nieuw beleid. Het is aan de landelijke politiek om hierin afwegingen te maken.

Wat zou het effect zijn op de illegale markt in Europa als Nederland drugs legaliseert? 
Nederlandse drugsmarkt is in verhouding tot de Europese drugsmarkt zeer minimaal. Het grootste deel van de drugs die Nederland binnenkomen worden niet in Nederland gebruikt, maar doorgevoerd. Als Nederland drugs legaliseert, blijft er nog altijd een zeer omvangrijke illegale markt over in de rest van Europa, met de bijbehorende criminaliteit en geweld. De haven in Rotterdam zal gebruikt blijven worden als ingang tot de Europese zwarte markt, en de export van harddrugs zal winstgevend blijven voor criminelen.

Wat zijn de gevolgen voor toerisme als Nederland harddrugs legaliseert? 
Elke dag komen duizenden drugstoeristen naar Nederlandse coffeeshops. Als harddrugs legaal worden, zou dit kunnen leiden tot een toename van drugstoerisme, wat de leefbaarheid van grote steden onder druk kan zetten. Dit zie je momenteel terug in Amsterdam. 

Wat kunnen we leren van andere landen en branches over regulering? 
Dit beeld is wisselend. In bepaalde delen van de Verenigde Staten nam cannabisgebruik toe na regulering, en was er een stijging te zien in het aantal verkeersongevallen waar drugsgebruik een rol speelde. In bijvoorbeeld Canada bleek dit niet het geval. In Portugal zijn positieve effecten zichtbaar door drugsgebruik niet langer strafbaar te stellen en te investeren op hulpverlening. Dit beleid is vergelijkbaar met ons beleid uit de jaren ’90 in relatie tot heroïneverslaafden.

Recente regulering van de online gokindustrie en de sekswerkbranche in Nederland laten echter veel negatieve effecten zien. Meer toezicht en grip op de diensten zijn vaak lastig te realiseren. Ook zijn er verschillende ongewenste effecten te zien, zoals een toename van gokverslavingen of een prostitutiebranche met misstanden die lastig te bestrijden zijn. Dit terwijl regulering juist moest bijdragen aan een betere aanpak. De belangrijkste les lijkt dus te zijn dat de effecten van beleid vooraf lastig te voorspellen zijn.

Zijn alle harddrugs geschikt voor legalisering? 
Veel harddrugs zijn niet geschikt voor legalisering omdat ze erg verslavend zijn of veel gezondheidsschade veroorzaken, zoals psychoses, schade aan organen en zelfs de dood. Wat het ook complex maakt is dat personen fysiek anders reageren op drugs. Zo kan iemand jaren zonder ogenschijnlijke problemen XTC gebruiken, terwijl er ook praktijkvoorbeelden te vinden zijn waaruit blijk dat zelfs een enkele XTC-pil dodelijk kan zijn. Zelfs als deze zuiver en getest is.

De Staatscommissie MDMA heeft recent wel geconstateerd dat, gezien de beperkte gezondheidseffecten, MDMA in theorie van lijst 1 naar lijst 2 van de Opiumwet verplaatst kan worden. Op lijst 2 staan de zogenoemde softdrugs opgenomen. Dit zijn drugs die minder gezondheidsrisico’s opleveren dan de harddrugs op lijst 1. In theorie biedt dit ruimte voor versoepeling van beleid t.a.v. bepaalde soorten softdrugs, zoals nu bijvoorbeeld het geval is bij de verkoop van wiet. De Staatscommissie constateert echter ook dat zolang de georganiseerde criminaliteit die samenhangt met de productie van harddrugs als MDMA niet is teruggedrongen, het onwenselijk is om MDMA van de lijst te verplaatsen. Het is aan de landelijke politiek om hierover een besluit te nemen.

Wat zijn de bredere gevolgen van het legaliseren van één soort drug? 
Het legaliseren van één soort drug kan de deur openen voor de discussie over het legaliseren van meerdere en nieuwe soorten drugs. De overheid moet dan bepalen waar de grens ligt.

Wat moeten we nu doen? 
De aanpak van drugscriminaliteit is ingewikkeld en veel aspecten spelen een rol. Het is belangrijk om na te denken over mogelijke oplossingen en de discussie over legalisering op basis van inzichten en met oog voor alle mogelijke gevolgen te voeren. De gemeente Rotterdam wil door middel van deze campagne het gesprek over drugs(gebruik) en de maatschappelijke effecten op gang brengen. Dit gesprek moeten we lokaal met elkaar voeren, maar moet ook binnen de landelijke politiek gevoerd worden.